Μάθημα 203
"Εκπαίδευση για το περιβάλλον και την αειφορία: θεωρητικό-παιδαγωγικό πλαίσιο"
Υπεύθυνη Μαθήματος
- Αναστασία Δημητρίου, Καθηγήτρια, ΤΕΕΠΗ, ΔΠΘ
Διδάσκοντες
- Αναστασία Δημητρίου, Καθηγήτρια, ΤΕΕΠΗ, ΔΠΘ
- Μαρία - Καλομοίρα Δασκολιά, Επίκουρη Καθηγήτρια, ΦΠΨ, ΕΚΠΑ
- Γεωργία Λιαράκου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
- Αθάνασιος Μόγιας, Επίκουρος Καθηγητής, ΠΤΔΕ, ΔΠΘ
- Ευγενία Φλογαίτη, Καθηγήτρια, ΕΚΠΑ
- Δήμητρα Ευαγγέλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, ΤΕΕΠΗ, ΔΠΘ
Σκοπός
Σκοπός του μαθήματος είναι η εκπαίδευση των φοιτητών στις αρχές, το περιεχόμενο και το παιδαγωγικό πλαίσιο της εκπαίδευσης για το περιβάλλον και την αειφορία (ΕΠΑ) και η εξοικείωση τους με σύγχρονες εκπαιδευτικές μεθόδους και προσεγγίσεις για τη διδασκαλία και μάθηση των περιβαλλοντικών θεμάτων στην εκπαιδευτική πράξη. Στο μάθημα, εξετάζονται οι στόχοι, οι αρχές και οι αξίες της (ΕΠΑ), η ιστορία και η εξέλιξη της σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, μέσα από τα διακηρυκτικά κείμενα διεθνών επιστημονικών και εκπαιδευτικών οργανισμών, σύγχρονες μεθοδολογικές προσεγγίσεις για την ένταξη των περιβαλλοντικών θεμάτων στην εκπαίδευση. Εξετάζονται η διά βίου μάθηση και εκπαίδευση ενηλίκων και μελετούνται βασικές θεωρίες μάθησης. Παράλληλα συζητούνται ζητήματα μάθησης και αειφορίας με έμφαση στα επίπεδα μάθησης για την αειφορία και τις διαφορετικές σχολές σκέψης για την ΕΠΑ. Μελετούνται οι παιδαγωγικές μέθοδοι της ΕΠΑ και εξετάζονται με τρόπο βιωματικό οι τρόποι εφαρμογής τους στην τυπική και μη-τυπική εκπαίδευση, για τη διδασκαλία και μάθηση περιβαλλοντικών θεμάτων και ζητημάτων αειφορίας και τη συγκρότηση δράσεων στο πλαίσιο της ΕΠΑ. Επίσης, παρουσιάζεται και συζητείται το «αειφόρο σχολείο», εξετάζονται οι διαστάσεις του (παιδαγωγική, κοινωνική και οργανωσιακή, περιβαλλοντική), ο σκοπός, οι στόχοι του, οι αρχές οργάνωσής του και ο ρόλος του στην προαγωγή των αρχών της αειφορίας στην εκπαιδευτική πράξη.
Περιεχόμενο / Θεματικές Ενότητες
1. Από την περιβαλλοντική εκπαίδευση στην Εκπαίδευση για το περιβάλλον και την αειφορία (ΕΠΑ)
- Η εξελικτική πορεία της σχετικής με το περιβάλλον εκπαίδευσης, στη διάρκεια των δεκαετιών από το 1970 ως σήμερα: ιστορική αναδρομή της ανάπτυξης της ΕΠΑ μέσα από τα διακηρυκτικά κείμενα διεθνών επιστημονικών και εκπαιδευτικών οργανισμών που οδήγησαν στην αναγνώρισή της ως γνωστικό πεδίο
- Η πολιτική διάσταση της Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία
- Πρόδρομα εκπαιδευτικά κινήματα και ΕΠΑ
- Ο ρόλος των οικολογικών κινημάτων και ΕΠΑ
- Στόχοι, αρχές και χαρακτηριστικά της Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την αειφορία
2. Μάθηση για το περιβάλλον και την αειφορία στην τυπική και μη τυπική εκπαίδευση
- Η έννοια της "μάθησης" - βασικές θεωρητικές σχολές γύρω από τη "μάθηση":
- Συμπεριφοριστικές θεωρίες μάθησης
- Γνωστικές θεωρίες μάθησης
- Κοινωνικο-πολιτισμικές θεωρίες μάθησης
- Πλαίσια θεώρησης της ‘μάθησης’
- Η μάθηση ως πλαίσιο σκέψης και πρακτικής
- Δια βίου μάθηση: τυπική, μη-τυπική, άτυπη
- Η σημασία της δια βίου μάθησης στην ΕΠΑ
- Περιβάλλον και μάθηση: έννοια και διαστάσεις και προσδιοριστικοί όροι της ‘μάθησης για το περιβάλλον και την αειφορία’
- Μάθηση και αειφορία: επίπεδα μάθησης για την αειφορία και διαφορετικές σχολές σκέψης για την ΕΠΑ
3. Δια βίου μάθηση για το περιβάλλον και την αειφορία
- Διά βίου μάθηση και εκπαίδευση για το περιβάλλον και την αειφορία βασικές έννοιες, προσδιοριστικές παράμετροι - φιλοσοφικά ρεύματα της περιβαλλοντικής μάθησης ενηλίκων (φιλελεύθερη, προοδευτική , συμπεριφοριστική, ουμανιστική, ριζοσπαστική)
- Κριτήρια σχεδιασμού προγραμμάτων περιβαλλοντικής μάθησης ενηλίκων
4. Το παιδαγωγικό πλαίσιο της ΕΠΑ
- Μεθοδολογικές προσεγγίσεις στην ΕΠΑ: ενσωμάτωση της ΕΠΑ στο σχολικό αναλυτικό πρόγραμμα, εκπαιδευτικά προαιρετικά προγράμματα
- Η Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία στη χώρα μας (Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση): αναλυτικά προγράμματα σπουδών, ΔΕΠΠΣ
- Το παιδαγωγικό πλαίσιο της εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία:Εποικοδομητική προσέγγιση της γνώσης (καταγραφή και μελέτη των αντιλήψεων των υποκειμένων), συνεργατική μάθηση, Διαθεματικότητα, Καλλιέργεια αξιών, Κριτική σκέψη, Συστημική σκέψη, Συμμετοχή σε δημοκρατικές διαδικασίες - ικανότητα δράσης
- Σύγχρονες παιδαγωγικές μέθοδοι στην ΕΠΑ (συζήτηση σε ομάδες η αντιπαράθεση, η δημόσια συζήτηση ομάδας, ο καταιγισμός ιδεών, η χαρτογράφηση εννοιών, η μελέτη περίπτωσης, το παιχνίδι ρόλων, η μελέτη πεδίου, τα περιβαλλοντικά μονοπάτια, τα περιβαλλοντικά παιγνίδια, η έρευνα επισκόπησης, η ανάλυση αξιών, η διασαφήνιση αξιών, η διαχείριση διλλημάτων, ο καθοδηγούμενος οραματισμός): παρουσιάζεται το βασικό θεωρητικό πλαίσιο τους, τα χαρακτηριστικά τους, οι παιδαγωγικές και περιβαλλοντικές αρχές της ΕΠΑ που υποστηρίζουν και εξετάζονται με τρόπο βιωματικό και πρακτικό οι τρόποι αξιοποίησής τους στην εκπαιδευτική και μαθησιακή διαδικασία
- Περιβαλλοντική δικαιοσύνη και κοινωνικές ανισότητες: βασικές αρχές εμψύχωσης πολιτών για την αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων
- Εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη: συμμετοχή σε δημοκρατικές διαδικασίες - ικανότητα δράσης για την κοινωνική και περιβαλλοντική αειφορία
5. Το αειφόρο σχολείο
- Το Αειφόρο Σχολείο, ως «νέο εκπαιδευτικό παράδειγμα»: εφαρμογές παιδαγωγικών αρχών και των διδακτικών προσεγγίσεων της ΕΠΑ στην οργάνωση, τη διοίκηση, τη μαθησιακή διαδικασία και τη διαχείριση κτηριακών υποδομών για την προώθηση της αειφορίας και της προστασία του περιβάλλοντος
- Διαστάσεις του αειφόρου σχολείου: παιδαγωγική, κοινωνική και οργανωσιακή, περιβαλλοντική
- Το αειφόρο σχολείο ως κοινωνικός οργανισμός: συνεργασία του σχολείου με τους γονείς και την τοπική κοινότητα, αξιοποίηση του τοπικού περιβάλλοντος ως βασικού χώρου δράσης και ανάπτυξης