Μάθημα 201
"Πόλεις και περιβάλλον σε ιστορική προοπτική"
Υπεύθυνος Μαθήματος
- Ι. Μαντούβαλος, Επίκουρος Καθηγητής, ΤΕΕΠΗ, ΔΠΘ
Διδάσκοντες
- Β. Θεοδώρου, Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ, ΔΠΘ
- Ό. Κατσιαρδή-Hering, Καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
- Κ. Κωνσταντινίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ
- Χ. Λούκος, Ομότιμος καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
- Ί. Μαντούβαλος, Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΕΠΗ, ΔΠΘ
- Ν. Σινιόσογλου, Δρ Φιλόσοφος, Εντεταλμένος Ερευνητής, Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
- Τζ. Χαρλαύτη, Καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας, Ιόνιο Πανεπιστήμιο - Διευθύντρια του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας
Σκοπός
Στο εν λόγω μάθημα εξετάζεται το αστικό περιβάλλον, με στόχο να αναδειχθούν η σημασία της ιστορικής διάστασης του δομημένου και φυσικού χώρου, καθώς και οι παράγοντες που συνετέλεσαν στη διαμόρφωση και στην εξέλιξή του αστικού φαινομένου στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο, πριν και μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους. Παράλληλα αναδιατυπώνονται και προσεγγίζονται ζητήματα που αφορούν στη συγκρότηση της αστικής κοινωνίας και ταυτότητας καθώς και στον παρεμβατικό ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα στο φυσικό ή αστικό τοπίο. Το ελληνικό παράδειγμα (17ος - 20ός αι.) βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και ανιχνεύεται μέσα από την αξιοποίηση της θεωρίας και των νέων ιστορικών ερμηνευτικών σχημάτων και εργαλείων. Ταυτόχρονα γίνεται κατανοητό ότι για την ολόπλευρη εξέταση της ιστορίας των πόλεων απαιτούνται η διεπιστημονική προσέγγιση αλλά και ταυτόχρονα ο αδιάλειπτος διάλογος των ιστορικών με επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, όπως αρχιτέκτονες, πολεοδόμους, ανθρωπολόγους, ιστορικούς τέχνης, μουσειολόγους, κοινωνιολόγους, οικονομολόγους κ.ά.
Απώτερος στόχος του μαθήματος είναι να κατανοήσουν οι φοιτητές– στη βάση της αναζήτησης της σύνδεσης του παρελθόντος με το παρόν – την αμφίδρομη σχέση μεταξύ ανθρώπου και περιβάλλοντος, μέσα από την αποκρυπτογράφηση μιας σειράς ιστορικών διεργασιών και συνθηκών, όπως είναι οι πολεοδομικές επεμβάσεις, οι αρχιτεκτονικές πρωτοβουλίες στον τομέα της κατοικίας ή των δημοσίων κτηρίων, οι μορφές χρήσης του χώρου, οι κοινωνικο-επαγγελματικές δομές, οι οικονομικές λειτουργίες, οι πληθυσμιακές μεταβολές, η δομή της οικογένειας, η κοινωνικές ιεραρχίες, η παρουσία των περιθωριακών ομάδων, η συγκρότηση δικτύων αλληλεγγύης και εξουσίας κ.ά.
Περιεχόμενο / Θεματικές Ενότητες
- Ελληνική / ευρωπαϊκή αστική ιστοριογραφία. Μια σύντομη ανασκόπηση
- Όψεις της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής και πολιτισμικής ζωής στον αστικό χώρο, σε συνθήκες πολεοδομικών και αρχιτεκτονικών αλλαγών. Μια συγκριτική θεώρηση (μέσα από τη χρήση παραδειγματικών περιπτώσεων πόλεων)
- Επανασχεδιάζοντας το αστικό τοπίο. Το όραμα της υγιεινής πόλης τον 19ο αιώνα
- Αστικά και ψυχικά τοπία. Φιλοσοφία και περιπλάνηση κατά τον εικοστό αιώνα
- Τα νοσοκομεία και η πόλη, τα νοσοκομεία στην πόλη. Το παράδειγμα της βενετικής Κέρκυρας
- Η πανώλη και ο αστικός χώρος στο βενετικό Ιόνιο
- Πόλεις - λιμάνια στην Ανατολική και Κεντρική Μεσόγειο, από τον 16ο έως τις αρχές του 19ου αιώνα
- Ακμή και παρακμή μιας ελληνικής πόλης: η Ερμούπολη της Σύρου (19ος-20ός αιώνας)