Μάθημα 104

Υπεύθυνοι Μαθήματος

• Α. Δημητρίου, Καθηγήτρια, ΤΕΕΠΗ-ΔΠΘ
• Γ. Λιαράκου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Διδάσκοντες

1. Α. Δημητρίου, Καθηγήτρια, ΤΕΕΠΗ-ΔΠΘ
2. Γ. Λιαράκου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
3. Γ. Μερτζάνης, Δρ Βιολόγος, Επιστημονικός Υπεύθυνος ΚΑΛΛΙΣΤΩ (Περιβαλλοντική Οργάνωση για την Άγρια Ζωή και τη Φύση)
4. Χ. Μακρή, Δρ Μεταλλειολόγος – Περιβαλλοντολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
5. Ε. Παπαδημητρίου, Επίκουρος Καθηγητής, Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης, ΔΠΘ
6. Σ. Χατζηλεοντιάδου Δρ Πολιτικός Μηχανικός, Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

Σκοπός

Σκοπός του μαθήματος είναι η απόκτηση γνώσεων και η καλλιέργεια δεξιοτήτων ώστε οι φοιτητές να κατανοούν και να αντιμετωπίζουν τα ζητήματα της ανάπτυξης και της περιβαλλοντικής ποιότητας στην προοπτική της αειφορίας, να ερμηνεύουν συστημικά και κριτικά τα περιβαλλοντικά ζητήματα, αναγνωρίζοντας τις κοινωνικές, φυσικές, οικονομικές και πολιτικές οπτικές τους, και να ενσωματώνουν τα ζητήματα αυτά στην εκπαίδευση για το περιβάλλον και την αειφορία στην τυπική και μη τυπική εκπαίδευση. Στο μάθημα αυτό παρουσιάζονται και συζητούνται ζητήματα σχετικά με την αειφορία (περιβαλλοντική και κοινωνική) και την αειφόρο ανάπτυξη. Εξετάζονται επίσης, ζητήματα ευρωπαϊκής και εθνικής πολιτικής για τη συγκρότηση στρατηγικών με σκοπό την εφαρμογή της αειφόρου ανάπτυξης, καθώς επίσης το θεσμικό πλαίσιο υλοποίησής της. Ειδικότερα συζητούνται ζητήματα σχετικά με την ενέργεια και τη διαχείρισή της, τη διαχείριση υδάτινων πόρων, τη διαχείριση φυσικών πόρων και την προστασία της βιοποικιλότητας και των απειλούμενων ειδών, τη διαχείριση προστατευόμενων περιοχών, στρατηγικές για τη βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος στην προοπτική της αειφορίας, τη διαμόρφωση αειφόρων πόλεων και ζητήματα περιβαλλοντικής πολιτικής. Επίσης αναπτύσσονται ζητήματα αναφορικά με τις υποχρεώσεις φορέων και οργανισμών στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την ανάπτυξη πρακτικών στην προοπτική της προστασίας του περιβάλλοντος και την αειφορία και παράλληλα συζητείται η έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης ως εργαλείο ανάπτυξης της συνεργασίας των φορέων και οργανισμών με το σχολείο και την τοπική κοινότητα στην προοπτική της αειφόρου ανάπτυξης.

Περιεχόμενο / Θεματικές Ενότητες

1. Οι έννοιες της αειφορίας και της αειφόρου ανάπτυξης- σύγχρονες τάσεις, προσεγγίσεις και προβληματισμοί

• Περιβαλλοντική αειφορία (όρια οικοσυστημάτων, οικολογικές διεργασίες εντός και μεταξύ των φυσικών συστημάτων, φέρουσα ικανότητα, αρχή της πολυπλοκότητας και αειφορική διαχείριση)
• Κοινωνική αειφορία: μελέτη των διαστάσεών της (πολιτισμός, ισότητα, κοινωνική δικαιοσύνη, ανθρώπινα δικαιώματα, ποιότητα ζωής, συμμετοχή στην κοινότητα διατροφή, στέγη, ανθρώπινες ελευθερίες, πολιτικά δικαιώματα, μείωση της φτώχειας)
• Οι δύο όψεις της αειφορίας: ήπια και ισχυρή αειφορία
• Αειφόρος ανάπτυξη: εννοιολογικό περιεχόμενο, τάσεις, αντιθέσεις και συγκρούσεις
• Κοινωνικό-οικονομικές, πολιτισμικές, πολιτικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις της αειφόρου ανάπτυξης
• Ο ρόλος της εκπαίδευση στην προώθηση της αειφορίας και της αειφόρου ανάπτυξης

2. Αειφόρος ανάπτυξη και ενέργεια

• Το ενεργειακό ζήτημα, η ενεργειακή ευρωπαϊκή και εθνική πολιτική: ο ρόλος του πολίτη και της πολιτείας στην διαχείριση της ενέργειας
• Υφιστάμενη ευρωπαϊκή και ελληνική νομοθεσία για την ενέργεια – περιβαλλοντικές θεωρήσεις – Μελέτη περίπτωσης
• Το «Σύμφωνο των Δημάρχων για το κλίμα και την ενέργεια»: πολιτικές και εφαρμογές σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο
• Βασικές τεχνολογίες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ):
• Αιολική ενέργεια
• Βιομάζα με αναφορά στα βιοκαύσιμα, στα ζωικά/γεωργικά υπολείμματα, στις ενεργειακές καλλιέργειες, κλπ.
• Ηλιακή ενέργεια με αναφορά στα ενεργειακά και παθητικά ηλιακά συστήματα και τα φωτοβολταϊκά συστήματα.
• Δράσεις ΑΠΕ και εξοικονόμησης ενέργειας – Παραδείγματα και εφαρμογές.

3. Διαχείριση υδατικών πόρων

• Ολοκληρωμένη διαχείριση υδατικών πόρων: γενικά - ιστορικά στοιχεία, νομοθετικό πλαίσιο, πολιτικές
• Oδηγία πλαίσιο 2000/60 και εφαρμογή της στην Ελλάδα
• Ειδικά θέματα:
1. αποτύπωμα νερού
2. εξοικονόμηση νερού
3. αστικά λύματα - επεξεργασία - επαναχρησιμοποίηση

4. Οικολογία και αειφορία στη διαχείριση: πεδία/τομείς εφαρμογής

• Διαχείριση/διατήρηση φυσικών πόρων και αειφορία: δάση, νερά, απειλούμενα είδη, προστατευόμενες περιοχές
• Εκπαιδευτικές παρεμβάσεις για τη διαχείριση/διατήρηση φυσικών πόρων: Παραδείγματα από την Ελλάδα και διεθνώς

5. Στρατηγικές για τη βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος στην προοπτική της αειφορίας. Παραδείγματα και εφαρμογές

• Η πόλη ως έννοια και αντικείμενο μελέτης (μεγέθη, όρια).
• Επίπεδα χωρικού σχεδιασμού και μελετητικά εργαλεία. Χρήσεις γης.
• Εσωτερική οργάνωση του αστικού περιβάλλοντος. Πολεοδομική διάταξη/σύνθεση λειτουργία (μεθοδολογικές προσεγγίσεις-πολιτικές).
• Διχοτόμηση αστικού και φυσικού περιβάλλοντος. Περιβαλλοντικά προβλήματα-υποβάθμιση.
• Στρατηγικές βελτίωσης (πολεοδομικές ρυθμίσεις, αναπλάσεις / παρεμβάσεις). Η αρχή της «συμπαγούς πόλης» σε όλα τα επίπεδα χωρικού σχεδιασμού. Προβληματισμοί
• Ο ρόλος της Πληροφορικής στο χωρικό σχεδιασμό του αστικού περιβάλλοντος.
• Αειφόρος πόλη: κοινωνικό-οικονομικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις.
• Εκπαίδευση και αειφόρος πόλη: εθνική και ευρωπαϊκή πολιτική.

6. Περιβαλλοντική πολιτική και διαχείριση.

• Τα βασικά εργαλεία της περιβαλλοντικής πολιτικής.
• Κοινοτική περιβαλλοντική πολιτική.
• Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα.
• Υποχρεώσεις φορέων και οργανισμών στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την ανάπτυξη πρακτικών στην προοπτική της προστασίας του περιβάλλοντος και την αειφορία και την προαγωγή των αρχών της αειφόρου ανάπτυξης. Η έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ) (βασικές αρχές, σύντομη ιστορική αναδρομή) και η σημασία της στη διασφάλιση της περιβαλλοντικής ποιότητας στην κοινότητα με γνώμονα την υγεία και την ασφάλεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την περιβαλλοντική διαχείριση και την αειφορική πολιτική.
• Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ) ως εργαλείο ανάπτυξης της συνεργασίας των φορέων και οργανισμών με το σχολείο και την τοπική κοινότητα στην προοπτική της αειφόρου ανάπτυξης: Παραδείγματα από την ελληνική και ευρωπαϊκή πραγματικότητα.